Mengenal Kembali Berbagai Kaulinan Sunda Baheula

Mengenal Kembali Berbagai Kaulinan Sunda Baheula
Bagian 2

Jawa Barat sebagai salah satu provinsi yang kaya dengan berbagai jenis permainan tradisional. Bila dimaknai seksama, “kaulinan-kaulinan sunda” tersebut sangat atraktif dan sarat akan kebersamaan dan kesederhanaan.

Namun, akibat modernisasi, permainan tradisional ini mulai tergeser dan hampir punah. Bahkan, anak-anak sunda saat ini pun, sudah jarang memainkannya. Mereka lebih memilih permainan modern. Oleh karenanya, sebagai upaya pelestarian terhadap kearifan lokal, perlu upaya untuk mengenalkan kembali berbagai permainan tradisional kepada generasi muda.

Sebagai bentuk kepedulian dalam rangka melestarikan kaulinan sunda baheula, edisi kali ini SKM Garut Express,  memuat berbagai kaulinan sunda baheula dengan harapan generasi muda saat ini, termotivasi untuk melestarikan dan mengembangkan budaya sunda ketimbang budaya asing. 

1. Anjang-anjangan
kaulinan nu niru-niru jelema nu geus rumah tangga, aya bapa, ibu, anak, tatangga, warung, pasar, jeung sajabana. Biasana dilakukeun ku barudak awéwé, tapi saupama aya budak lalaki sok pirajeunan dijadikeun bapa.

2. Bébénténgan
kaulinan anu dipetakeun ku cara silihbeunangkeun (ditoél) bari ngajaga bénténg anu dijaga ku batu, talawéngkar, jeung sajabana.

3. Béklen
kaulinan anu maké bal béklén jeung sawatara kewuk. Biasana dilakukeun di jero imah atawa téras.

4. Boy-boyan
kaulinan anu maké bal saukuran bal ténis pikeun malédog.

5. Talawéngkar
nu ditumpukkeun. Upama keuna, anu jadi ucing kudu ngaberik terus malédogkeun bal ka nu malédog tumpukan talawéngkar bieu. Kitu terus nepikeun kabéh pamaén keuna kabalédog.

6. Congklak
kaulinan maké papan kai dieusi kewuk.

7. Cacaburangé
kaulinan di jero imah bari kakawihan. Aya nu jadi ucing nu kudu neguh barang anu dikeupeul ku batur. Upamana nu ngeupeul éta batuna kateguh, gantian jadi ucing.

8. Cingciripit
kaulinan bari kakawihan.

9. Damdaman
kaulinan anu maké mikir lantaran butuh stratégi sangkan buah dam urang teu béak dihakan ku buah dam batur anu jadi lawan urang.

10. Endog-endogan
kaulinan maké leungeun bari kakawihan. Leungeun ditumpuk bari meureup nyarupa endog, terus gogoléangan atawa endogna peupeus nuturkeun kawih.

11. Empét-empétan
kaulinan mangsa sawah dibuat ku cara niupan tarompét tina jarami.

12. éncrak
kaulinan anu biasana maké sarupaning sisikian (siki asem, siki tanjung, jeung sajabana)

13.  éngklé
kaulinan ku cara éngklé-éngkléan bari suku nu teu napak kana taneuh mawa batu. Nalika nepi kana kalang anu jadi bates, batu éta kudu ditajongkeun kana batu séjén anu ditangtungkeun

14. Galah asin
kaulinan maké kalang di taneuh buruan ku cara lumpat ti hiji kalang ka kalang lain terus balik deui. Salila bulak-balik, teu meunang katoél atawa beunang ku nu ngajaga kalang. Dipaénkeun baladan.

15. Gatrik
kaulinan maké awi bébékan anu kudu dibetrikkeun pajauh-jauh ku jalan diteunggeul ku paneunggeul tina awi ogé.

16. Gugunungan
kaulinan paluhur-luhur nyieun gugunungan tina taneuh, biasana taneuh ngebul.
17. Hahayaman
kaulinan lobaaneun anu salah saurangna jadi hayam, saurang nu lain jadi careuhna. Hayam diudag-udag careuh bari lulumpatan sanajan teu laluasa lantaran dihalang-halang nu séjén anu jadi pager.

18. Jajangkungan
kaulinan leumpang maké awi dua anu aya panincakan. Disebut ogé égrang

19. Luncat tali
kaulitan ngaluncatan tali anu dicekelan ku duaan. Talina saeutik-saeutik diluhurkeun.

20. Oray-orayan
kaulinan lobaaneun bari kakawihan, pacekel-cekel taktak, jeung ngantay maju siga oray luar-léor.

21. Paciwit-ciwit lutung
kaulinan bari kakawihan jeung paciwit-ciwit leungeun nuturkeun paréntah kawih

22. Pérépét jéngkol
kaulinan bari kakawihan jeung nyangkedkeun unggal suku sabeulah, terus puputeran teu meunang leupas.

23. Pelak cau
kaulinan nangkeup tihang imah ku sababaraha urang pauntuy-untuy. Aya hiji nu kudu nyobaan ngabetot budak ti nu pangtukangna sina leupas.

24. Sérmen
kaulinan peperangan pabalad-balad bari maké pedang anu dijieun biasana tina awi. Saurang dianggap paéh upama sukuna ti tuur ka handap katoél ku pedang musuhna. Kitu saterusna nepikeun kabéh musuh paéh.

25. Sondah
kaulinan ku cara éngklé-éngkléan make ngaliwatan kalang kotak-kotak. Aya kotak anu ditandaan ku kojo (tina batu) anu teu meunang ditincak.

26. Sorodot gaplok
ampir sarua jeung éngklé, ngan batuna dibawa ku suku bari leumpang gancang terus sarua ditajongkeun kana batu séjén anu ditangtungkeun

27. Ucing-ucingan
kaulinan lulumpatan jeung nyingcétan lantaran diudag jeung rék ditoél ku nu jadi ucing.

28. Ucing sumput
kaulinan néangan batur nu nyumput upama saurang jadi ucing. Biasana ucing ngitung heula méré waktu batur nyumput saacan kudu néangan kabéhanana. Aya rupa-rupa aturan.

Diolah dari berbagai sumber***